Szkolenia dla kadr pomocy społecznej

PROGRAM  KSZTAŁCENIA  I  SZKOLENIA ZAWODOWEGO KADR POMOCY SPOŁECZNEJ
W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM
NA LATA 2006-2013

Załącznik do Uchwały Nr XLII/305/2006 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 22 maja 2006 roku

WSTĘP

CZĘŚĆ I – DIAGNOZA

1. Kwalifikacje kadr pomocy społecznej w świetle uregulowań prawnych
2. Kadra zatrudniona w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej
3. Kadra zatrudniona w ośrodkach pomocy społecznej i powiatowych centrach pomocy rodzinie
4. Wykształcenie kadry zatrudnionej w ośrodkach pomocy społecznej i powiatowych centrach pomocy rodzinie  
5. Aspiracje zawodowe pracowników ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie
6. Kształcenie i doskonalenie kadr pomocy społecznej w województwie lubuskim
7. Doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej prowadzone przez samorząd województwa lubuskiego w latach 1999 – 2005
8. Podsumowanie

CZĘŚĆ II  - PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU

1.  Cele i zadania programu
2.  Miejsce realizacji
3.  Adresaci
4.  Koordynator programu
5.  Partnerzy
6.  Finansowanie
7.  Procedury realizacji
8.  Metody szkolenia kadr
9.  Ewaluacja programu
10. Mierniki efektywności

CZĘŚĆ III - CELE STRATEGICZNE PROGRAMU – ZADANIA, PRZEDSIĘWZIĘCIA, PARTNERZY, EFEKTY

WSTĘP

Program kształcenia i szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej
w województwie lubuskim na lata 2006-2013 ma na celu stworzenie efektywnego systemu wsparcia dla kadry jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Od poziomu ich wiedzy i umiejętności zależy bowiem jakość i skuteczność świadczonych usług.
Jednym z zadań ustawowych samorządu województwa, wynikających z ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.) jest organizowanie kształcenia, w tym prowadzenia publicznych szkół społecznych oraz szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej.
Niniejszy Program odnosi się do organizowania kształcenia w zakresie uzyskiwania stopni specjalizacji zawodowych pracowników pomocy społecznej oraz szkolenia zawodowego, czyli uzupełniania fachowych umiejętności niezbędnych na ich obecnym i przyszłym stanowisku.
Przesłanką do opracowania Programu są wnioski wynikające ze Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005-2013, przyjętej uchwałą
nr XXIX/212/2005 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 25 kwietnia 2005 roku. Realizacja celu głównego „Strategii…”  „Doskonalenie systemu wsparcia społecznego” - nakłada na samorząd województwa obowiązek doskonalenia zawodowego służb społecznych poprzez realizację Wojewódzkiego Programu o dalekim horyzoncie czasowym. Siedmioletni okres przeszkalania kadr pozwoli na kompleksowe dostosowanie ich umiejętności do realizacji celów, które powinny zostać osiągnięte w wyniku kreowania regionalnej polityki społecznej. Przewidywane szkolenie kadr pomocy społecznej odbywać się będzie w 4 obszarach tematycznych wynikających ze „Strategii …” tj.:
1. Wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży – w ramach tego obszaru szkolenia dotyczyć będą pracy socjalnej z rodziną i dzieckiem oraz wdrażania nowych rozwiązań w zakresie wyrównywania szans rozwojowych dzieci i młodzieży.
2. Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin oraz ich integracja ze społeczeństwem - w ramach tego obszaru szkolenia dotyczyć będą pracy socjalnej z rodzinami i osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz wykluczonymi oraz  oddziaływania na grupy społeczne i środowiska zagrożone wykluczeniem społecznym bądź wykluczone.
3. Doskonalenie systemu wsparcia społecznego - w ramach tego obszaru działania szkolenia dotyczyć będą zapewnienia prawidłowego funkcjonowania sytemu instytucjonalnego kształcenia kadr, doskonalenia umiejętności społecznych kadry ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska wypalenia zawodowego, prowadzenia pracy socjalnej w ramach usług opiekuńczych, tworzenia lokalnych systemów pomocy społecznej.
4. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego - w tym obszarze działania koncentrować się będą na kształtowaniu postaw pracowników socjalnych pod kątem przestrzegania praw człowieka i tolerancji oraz wykształcania umiejętności pozyskiwania partnerów do realizacji zadań.
W części I Programu przedstawiono stan kadry pomocy społecznej w województwie lubuskim uwzględniający: kwalifikacje kadr pomocy społecznej w świetle uregulowań prawnych; kształcenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej, stan kadry zatrudnionej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, w tym w ośrodkach pomocy społecznej i powiatowych centrach pomocy rodzinie; wykształcenie tej kadry, jej aspiracje zawodowe a także doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej prowadzone przez Samorząd Województwa Lubuskiego w latach 1999-2005.
Do opracowania tej części Programu wykorzystano: Bilans potrzeb województwa lubuskiego w zakresie pomocy społecznej na 2006r. opracowany przez Departament Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego; sprawozdanie MPiPS-03 za okres od I-XII 2005r. – z Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.; opracowania własne, dotyczące szkoleń zrealizowanych w latach 1999-2005 przez Departament Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego oraz informacje nadesłane przez uczelnie wyższe i szkoły, kształcące kadrę pomocy społecznej na terenie województwa.
Część II zawiera cele i zadania Programu, miejsce realizacji, adresatów, koordynatora, partnerów, sposób finansowania i procedury realizacji, a także metody szkolenia oraz wskaźniki ewaluacji Programu.
Natomiast w części III określono cele strategiczne Programu wraz z syntetycznym opisem zadań, przedsięwzięć, partnerów oraz efektów realizacji założonych celów.

CZĘŚĆ I - DIAGNOZA

1. KWALIFIKACJE KADR POMOCY SPOŁECZNEJ W ŚWIETLE UREGULOWAŃ PRAWNYCH

Kształcenie kadr pomocy społecznej ma charakter wielostopniowy. Zgodnie z ustawą
o pomocy społecznej pracownikiem socjalnym może być osoba, która posiada dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych, dyplom wyższej szkoły zawodowej o specjalności praca socjalna lub ukończone studia wyższe o specjalności praca socjalna na jednym z kierunków: pedagogika, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie.
Dodatkową kwalifikacją do wykonywania zawodu są następujące stopnie specjalizacji
w zawodzie pracownika socjalnego:
1) I stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej – ma na celu doskonalenie wiedzy i umiejętności zawodowych pracowników socjalnych,
2) II stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej – ma na celu pogłębienie wiedzy i umiejętności pracy z wybranymi grupami osób korzystających z pomocy społecznej.
Pracownicy socjalni z uprawnieniem zawodowym, lecz bez ukończenia studiów wyższych mają możliwość, po spełnieniu ustawowych warunków i odbyciu szkolenia w uprawnionej szkole, uzyskania I stopnia specjalizacji. Kwalifikację tę nadaje Regionalna Komisja Egzaminacyjna. Pracownicy socjalni którzy ukończyli studia magisterskie na kierunkach: pedagogika, politologia, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie albo legitymujący się
I stopniem specjalizacji mają możliwość uzyskania II stopnia specjalizacji w ramach szkolenia przez uprawniony podmiot. II stopień specjalizacji nadaje Centralna Komisja Egzaminacyjna.
Ponadto, osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej są zobowiązane uzyskać specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej poprzez kształcenie w uprawnionym podmiocie.
Samorząd województwa pełni w systemie kształcenia pracowników socjalnych istotną rolę zarówno poprzez prowadzenie publicznych szkół służb społecznych, nadawanie uprawnień zawodowych, jak i prowadzenie szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej między innymi w zakresie realizacji regionalnej polityki społecznej.

2. KADRA ZATRUDNIONA W JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH POMOCY SPOŁECZNEJ
 
W województwie lubuskim działa: 12 powiatowych centrów pomocy rodzinie, 83 ośrodki pomocy społecznej, w tym 2 Ośrodki realizujące zadania powiatu i gminy (w Zielonej Górze i Gorzowie Wlkp.), 23 domy pomocy społecznej, 2 ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, 8 ośrodków interwencji kryzysowej (pracownicy zatrudnieni w powiatowych centrach pomocy rodzinie realizują także zadania ośrodka interwencji kryzysowej), 14 placówek opiekuńczo-wychowawczych, 3 jednostki specjalistycznego poradnictwa, 53  ośrodki wsparcia (o zasięgu lokalnym i ponadgminnym).
Ponadto, do realizacji zadań pomocy społecznej w służbach wojewody zatrudnionych było 9 osób oraz w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego, Departamencie Spraw Społecznych, wykonującym zadania Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej - 9 osób.

3.  KADRA  ZATRUDNIONA  W OŚRODKACH  POMOCY SPOŁECZNEJ  I  POWIATOWYCH CENTRACH POMOCY RODZINIE

W województwie lubuskim, na dzień 31 grudnia 2005 r. zatrudnionych było 3275 pracowników we wszystkich jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, w tym w ośrodkach pomocy społecznej 1012 osób, a w powiatowych centrach pomocy rodzinie 103 osoby.
W przypadku ośrodków pomocy społecznej, ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej określa, że jednostka ta zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku: jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników.
Z danych statystycznych wynika, że na 1.009.168 mieszkańców (według stanu na grudzień 2004r.) w województwie powinno być zatrudnionych 504 pracowników socjalnych. W świetle statystyk Urzędu Marszałkowskiego, na koniec 2005r. zatrudnionych było 385 pracowników socjalnych. Oznacza to, że do spełnienia wymogu ustawowego brakuje 119 pracowników socjalnych. Na jednego pracownika socjalnego przypada więc średnio ponad 2 600 mieszkańców (średnia dla regionu). Brak wystarczającej liczby pracowników socjalnych może być przyczyną nieefektywnej pracy socjalnej z klientami pomocy społecznej, zbyt dużym obciążeniem pracowników w zakresie ilości przeprowadzanych wywiadów środowiskowych, co w konsekwencji prowadzić może do wypalenia zawodowego tej szczególnej grupy pracowniczej.
Dotkliwy brak pracowników socjalnych występuje w Gorzowskim Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej w Gorzowie Wlkp. (29) oraz Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Zielonej Górze (24). W 4 Ośrodkach Pomocy Społecznej (Krosno Odrzańskie, Międzyrzecz, Strzelce Krajeńskie, Zielona Góra – gmina) występuje niedobór 4-5 pracowników, a  4 jednostkach - Nowej Soli – mieście, Słubicach, we Wschowej, Czerwieńsku - 3 pracowników socjalnych.
Należy jednocześnie zaznaczyć, że w 3 ośrodkach pomocy społecznej, nie wykazano ani jednego pracownika socjalnego (Bojadła, Trzebiechów, Przewóz).
 W 14 powiatowych centrach pomocy rodzinie zatrudnionych jest 103 pracowników, w tym 38 pracowników socjalnych (w tej grupie zawodowej ujęto: starszych specjalistów pracy socjalnej oraz pracy z rodziną, specjalistów pracy socjalnej oraz z rodziną, starszych pracowników socjalnych oraz pracowników socjalnych).

4. WYKSZTAŁCENIE KADRY ZATRUDNIONEJ W OŚRODKACH POMOCY SPOŁECZNEJ I POWIATOWYCH CENTRACH POMOCY RODZINIE

4.1 Kadra ośrodków pomocy społecznej
Wśród 83 kierowników ośrodków pomocy społecznej, wykształceniem kierunkowym legitymuje się 30 osób, a wyższym kierunkowym 36 osób. Specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej posiada 59 kierowników.
Wykształcenie kierunkowe posiada 264 pracowników socjalnych, wyższe kierunkowe – 121 osób. Specjalizację I stopnia w zawodzie pracownik socjalny posiada 31 osób. Specjalizacji II stopnia nie ma ani jeden pracownik socjalny. Ponadto, 11 pracowników socjalnych posiada specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej.

4.2 Kadra powiatowych centrów pomocy rodzinie
W przypadku pcpr – z danych statystycznych wynika, że tylko 1 kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie nie posiada wymaganych uprawnień (specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej) do prowadzenia jednostki. Wykształceniem wyższym kierunkowym legitymuje się 10 osób.
Wykształcenie kierunkowe i wyższe kierunkowe posiada 38 pracowników socjalnych. Specjalizację w zakresu organizacji pomocy społecznej posiadają 4 osoby.

5.  ASPIRACJE ZAWODOWE PRACOWNIKÓW OŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ I POWIATOWYCH CENTRÓW POMOCY RODZINIE

Na potrzeby edukacyjne pracowników socjalnych wpływ mają zarówno ich indywidualne aspiracje zawodowe, jak i wymóg kształcenia nakładany na tę grupę zawodową przez ustawę o pomocy społecznej.
Podjęciem specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej w gminach zainteresowanych jest 57 osób, (22 kierowników ośrodków pomocy społecznej oraz 35 pracowników). Specjalizacją I stopnia zainteresowanych jest 129 osób (119 pracowników i 10 kierowników). II stopień specjalizacji zawodowej planuje uzyskać 77 osób (71 pracowników i 6 kierowników). Powyższe dane wskazują na duże aspiracje zawodowe środowiska – ponad 45% kierowników i ok. 70 % zatrudnionych pracowników socjalnych  widzi potrzebę doskonalenia swych kwalifikacji.
Potrzeby pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie w zakresie uzupełnienia wykształcenia zawiera Tabela nr 5. - otwórz tabele
Podjęciem specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej w powiatach  zainteresowanych jest 7 osób, (1 kierownik i 6 pracowników). Specjalizacją I stopnia w zawodzie pracownik socjalny zainteresowanych jest 8 osób (7 pracowników i 1 kierownik). Specjalizację II stopnia planuje uzyskać 11 osób (szczególnie na kierunkach pracy socjalnej z osobami starszym oraz będącymi ofiarami przemocy).
Również w tym przypadku daje się zauważyć duże zainteresowanie pracowników doskonaleniem swoich kwalifikacji.
Jak wynika z „Bilansu potrzeb ….” głównymi problemami związanymi z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych zdaniem pracowników jednostek pomocy społecznej są:
-  brak środków własnych na kształcenie i doskonalenie zawodowe z uwagi na pauperyzację środowiska;
-  brak środków na dofinansowanie podnoszenia kwalifikacji w budżetach samorządu;
- brak podmiotów prowadzących kształcenie specjalizacyjne blisko miejsca zamieszkania, a szczególnie brak podmiotu uprawnionego do prowadzenia szkolenia II stopnia specjalizacji.  

6.  KSZTAŁCENIE  I  DOSKONALENIE  KADR  POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE  LUBUSKIM

Na poziomie wyższym kształceniem kadr pomocy społecznej na terenie województwa zajmuje się Uniwersytet Zielonogórski w ramach kierunku pedagogika pracy socjalnej (w systemie dziennym i zaocznym). W latach 1999 – 2005 ukończyło ten kierunek 1.666 absolwentów. Licencjat otrzymało 901 osób. Należy zaznaczyć, że prawie wszyscy absolwenci studiów licencjackich podejmowali i kończyli studia uzupełniające magisterskie na tej samej specjalności.
Nadmienić należy, że Uniwersytet Zielonogórski prowadzi również kształcenie na kierunkach pokrewnych tj. socjologii oraz politologii.
Uczelnia prowadzi również studia podyplomowe z zakresu organizacji i zarządzania placówkami pomocy społecznej. W latach 2003 – 2006 ukończyło je 75 osób.
Na poziomie zawodowym kształceniem kadr pomocy społecznej w regionie zajmują się:
1) Szkoła Policealna Pracowników Służb Społecznych w Gorzowie Wlkp.,
2) Medyczne Studium Zawodowe w Zielonej Górze,
3) Łużycka Wyższa Szkoła Humanistyczna w Żarach.
Szkoła Policealna Pracowników Służb Społecznych w Gorzowie Wlkp.  
W latach 1999 – 2005, Szkoła kształciła słuchaczy w systemie dziennym i zaocznym, w następujących kierunkach:
1) Pracownik socjalny - (liczba absolwentów w latach 1999 -2005 - 419 osób);
2) Asystent osoby niepełnosprawnej - (w latach 2003 – 2005 - ukończyło 71 osób).
3) Opiekun w domu pomocy społecznej - (w latach 2004 – 2005 - ukończyło 45osób)
4) Opiekunka środowiskowa - (w roku 2005 ukończyło 21 osób).

W latach 1999 – 2001, Szkoła Pracowników Służb Społecznych w Gorzowie Wlkp. prowadziła specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej, dla kadry kierowniczej posiadającej wykształcenie średnie. Ukończyły tę specjalizację 73 osoby. W latach 2000/2001 roku Szkoła posiadała uprawnienie do prowadzenia kształcenia w ramach specjalizacji I stopnia w zawodzie pracownik socjalny. Z możliwości kształcenia skorzystało 16 pracowników , którzy uzyskali odpowiedni stopień zawodowy po egzaminie przed Regionalną Komisją Egzaminacyjną działającą przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego.
W kolejnych latach specjalizacja ta nie była kontynuowana. Od stycznia 2006r. Szkoła otrzymała ponownie zgodę Ministra Pracy i Polityki Społecznej na prowadzenie specjalizacji I stopnia. W szkoleniu uczestniczy  20 osób.
 
Medyczne Studium Zawodowe w Zielonej Górze
Medyczne Studium Zawodowe prowadzi kształcenie (w systemie dziennym i zaocznym)  w następujących kierunkach:
 1) Asystent osoby niepełnosprawnej (w latach 2004 -2005, kierunek ukończyły 53 osoby).
 2) Pracownik socjalny ( w latach 2005 – 2006,  ukończyło 36 osób).

Łużycka Wyższa Szkoła Humanistyczna w Żarach.
Od 2004r. Łużycka Wyższa Szkoła Humanistyczna kształci 86 studentów studiów licencjackich - na kierunku pedagogika, w specjalności praca socjalna i resocjalizacja. Pierwsi absolwenci tej uczelni opuszczą mury w lutym 2007r.

Pracownicy socjalni o różnym poziomie wykształcenia mają możliwość podwyższania swych kwalifikacji zawodowych w oparciu o działające na terenie województwa placówki i instytucje edukacyjne zarówno na szczeblu zawodowym jak i na szczeblu studiów wyższych. Jedynym ograniczeniem w regionalnym systemie kształcenia jest brak podmiotu uprawnionego do szkolenia w zakresie uzyskania II stopnia specjalizacji. Wydaje się zasadnym, aby rolę tę spełniał Uniwersytet Zielonogórski mający doświadczenie w tego typu kształceniu.

7.  DOSKONALENIE  ZAWODOWE  KADR  POMOCY  SPOŁECZNEJ PROWADZONE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO W LATACH 1999 – 2005

Samorząd województwa jest jednym z podmiotów - obok samorządu powiatowego i jednostek specjalistycznych - uprawnionym do prowadzenia działań doskonalących kwalifikacje osób pracujących na polu pomocy społecznej.  
W omawianym okresie Departament Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego zorganizował 72 szkolenia, w których uczestniczyło 2.508 osób. Uczestnikami szkoleń byli pracownicy jednostek pomocy społecznej (głównie ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, domów pomocy społecznej i placówek opiekuńczo – wychowawczych). Ta forma doskonalenia zawodowego cieszyła się dużym zainteresowaniem. Aż 63 Ośrodki Pomocy Społecznej wskazały, że szkolenia organizowane przez samorząd województwa są dla nich podstawową formą doskonalenia kwalifikacji i umiejętności. W kilku cyklach przeszkolono również liderów organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką pomocy społecznej. W szkoleniach uczestniczyła większość organizacji pozarządowych będących partnerami we wspólnych przedsięwzięciach prowadzonych z samorządami różnych szczebli.
Przy doborze tematyki szkoleń kierowano się potrzebami szkoleniowymi zgłaszanymi przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej. Najczęściej dotyczyły one aktualnych problemów związanych z nowelizacjami aktów prawnych, możliwościami pozyskiwania środków unijnych, pracą socjalną z klientem i grupami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Szczegółowy wykaz zrealizowanych tematów szkoleniowych zawiera załącznik nr 1. Procedury organizacji szkoleń określała Polityka Jakości Urzędu Marszałkowskiego przyjęta w standardach ISO.
Szkolenia miały najczęściej charakter 3-4 dniowych warsztatów tematycznych, seminariów i konferencji tematycznych. Przy organizacji szkoleń dużą wagę przywiązywano do ich poziomu merytorycznego. Prowadzone były przez pracowników naukowych wyższych uczelni (Uniwersytet Zielonogórski, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie), pracowników Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Gospodarki, wykładowców Szkół Policealnych Pracowników Służb Społecznych w Lublinie i Poznaniu. Do realizacji szkoleń zapraszani byli także trenerzy fundacji i stowarzyszeń (Fundacja BORIS w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Pracy Socjalnej w Poznaniu, Centrum Innowacji Społecznej w Poznaniu).
Zapraszano osoby reprezentujące różne zawody i specjalności: psychologów, sędziów sądów rodzinnych, prawników, członków Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Zielonej Górze.

W szkoleniach wykorzystano nowoczesne metody pracy z uczestnikami (zajęcia w małych grupach warsztatowych, zastosowanie różnorodnych technik aktywizujących: wymiana doświadczeń, tworzenie własnych projektów pracy z klientem, autodiagnoza itp.) z wykorzystaniem nowoczesnych technik audiowizualnych.
Urząd Marszałkowski współuczestniczył również w międzynarodowych projektach szkoleniowych np. w organizacji seminarium polsko-niemieckiego nt. „Pomoc rodzinie i dziecku – wszechstronna pomoc w sytuacji problemowej”.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. nr 103, poz. 472), uczestnicy szkoleń otrzymywali  zaświadczenia przydatne w karierze zawodowej.
W związku z ustabilizowaniem się systemu polityki społecznej państwa i samorządów na skutek dostosowań do standardów unijnych wydaje się celowe wykorzystanie wieloletnich doświadczeń i funkcjonalnych procedur do skupienia tematyki szkoleń do osiągania celów regionalnej polityki społecznej.

PODSUMOWANIE

Istniejąca infrastruktura szkoląca kadry pomocy społecznej w pełni zabezpiecza potrzeby regionu w zakresie kształcenia na poziomie zawodowym, na poziomie studiów wyższych, specjalizacji I stopnia i specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej. Istnieją organizacyjne możliwości (w oparciu o Uniwersytet Zielonogórski) uzupełnienia systemu doskonalenia zawodowego o specjalizację II stopnia. Za rozwiązaniem takim przemawia zarówno brak legitymujących się tym stopniem specjalistów, jak i duże zainteresowanie pracowników socjalnych tą formą kształcenia.
Do prowadzenia na terenie województwa efektywnej pracy socjalnej brak jest 119 pracowników socjalnych (przyjmując wskaźnik: 1 pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców). Niedobór ten, niewątpliwie utrudnia prowadzenie pracy z klientem pomocy społecznej. Sytuacja ta utrzymuje się mimo wypuszczania na rynek pracy kolejnych roczników absolwentów specjalistycznego kierunku Uniwersytetu. Powodem tej dysproporcji jest stan finansów samorządów lokalnych nie pozwalający na uzupełnienie braków kadrowych. Zła sytuacja finansowa odbija się również na poziomie wykształcenia zatrudnionych pracowników (szczególnie w odniesieniu do ośrodków pomocy społecznej). Jednym z podstawowych motywów rezygnacji z pracy (podjęcia pracy) są niskie zarobki a co za tym idzie niski prestiż zawodu.
W kontekście powyższej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera doskonalenie zawodowe zarówno w ramach ustawowych (specjalizacje), jak i poprzez systematyczne obejmowanie środowiska różnego typu formami działalności szkoleniowej.
Samorząd województwa prowadzący własną politykę społeczną, opartą o przyjętą w ubiegłym roku Strategię, w działalności szkoleniowej skoncentrować się winien na realizacji swych podstawowych celów strategicznych. Dotychczasowe doświadczenia w zakresie doskonalenia umiejętności kadr powinny być ujęte w ramy wieloletniego programu pozwalającego w sposób planowy zmieniać funkcjonowanie pomocy społecznej w regionie.

CZĘŚĆ II – PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU

1. CELE I ZADANIA PROGRAMU:

Celem Programu jest profesjonalne doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej  dla realizacji podstawowych celów Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego. Obejmuje działania szkoleniowe służące podniesieniu kompetencji zawodowych.

2. MIEJSCE REALIZACJ I

Obszar województwa lubuskiego

3. ADRESACI PROGRAMU

Program adresowany jest do kadr zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz do innych podmiotów świadczących pomoc socjalną.

4. KOORDYNATOR PROGRAMU

Departament Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego

5. PARTNERZY

• Jednostki organizacyjne pomocy społecznej,
• Inne podmioty świadczące pomoc socjalną,
• Kadra akademicka,
• Szkoły służb społecznych,
• Praktycy zawodu,
• Administracja rządowa właściwa dla realizacji zadań,   
• Organizacje pozarządowe,
• Wyspecjalizowane podmioty szkolące.

6. FINANSOWANIE

Zadania wynikające z Programu finansowane będą z budżetu województwa, gmin i powiatów oraz pozyskanych środków pozabudżetowych.

7. PROCEDURY REALIZACJI

Program szkoleniowy realizowany będzie w cyklach rocznych. Sprawozdanie z rocznej edycji Programu przedkładane będzie Sejmikowi Województwa Lubuskiego w ramach sprawozdania z realizacji Strategii Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005 – 2013.

Realizacja Programu będzie przebiegać w ramach Polityki Jakości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, zgodnie z normą PN-EN ISO 9001-2001 Systemu Zarządzania Jakością. Procedury realizacji są zgodne z Zintegrowanym Systemem Zarządzania OK (Obsługa Klienta) – 04 – Szkolenie kadr pomocy społecznej.

Procedura postępowania przy przygotowaniu i przeprowadzeniu szkoleń dla kadr pomocy społecznej obejmuje następujące fazy:
- faza planowania szkolenia z udziałem zainteresowanych jednostek pomocy społecznej,
- faza organizacji szkolenia przy zachowaniu zasad wyboru wykładowców, gwarantujących odpowiedni poziom merytoryczny szkolenia,
- faza realizacji szkolenia przy zachowaniu metod gwarantujących jego efektywny przebieg,
- faza oceny szkolenia przy wykorzystaniu metody ankietowej.

8. METODY SZKOLENIA KADR

Za podstawową formę uznaje się szkolenie obejmujące średnio 20 godzin dydaktycznych
z elementami wykładu, zajęć warsztatowych, dyskusji panelowych, omawiania przypadków, inscenizacji, treningu wrażliwości, superwizji oraz symulacji zachowań w sytuacjach zawodowych. Program realizowany będzie również w formie konferencji i seminariów.
W przypadku tematów złożonych ( wieloproblemowych) przewiduje się szkolenia w formie sesji tematycznych.

9. EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluację przeprowadzać się będzie przez system oceny szkoleń za pomocą ankiet  wypełnianych przez uczestników. Analiza zebranych ocen oraz opinii z poszczególnych szkoleń przeprowadzonych w trakcie roku, będzie podstawą do oceny efektywności realizowanego Programu.

10.  MIERNIKI EFEKTYWNOŚCI

1.  Liczba zrealizowanych szkoleń,
2.  Liczba uczestników szkoleń,
3.  Analiza ankiet wypełnianych przez uczestników szkoleń,
4.  Wzrost procentowy kadry wyspecjalizowanej w stosunku do pozostałej.

CZĘŚĆ III – CELE  STRATEGICZNE PROGRAMU

Poniżej przedstawiamy syntetycznie opisane cele strategiczne wraz z  kartami strategicznymi zawierającymi zadania, konkretne przedsięwzięcia, partnerów oraz przewidywane efekty.

 Cel strategiczny I:  Zwiększenie umiejętności kadr do prowadzenia profesjonalnej pracy socjalnej z rodziną i dzieckiem oraz do wdrażania nowych rozwiązań w zakresie wyrównywania szans rozwojowych dzieci i młodzieży.
Za podstawowy priorytet polityki społecznej województwa uznajemy wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży. W obliczu przewidywanego starzenia się populacji niezbędne jest wykorzystanie potencjału młodego pokolenia. Podstawowym zadaniem kadr pomocy społecznej będzie praca na rzecz prawidłowego funkcjonowania rodzin dotkniętymi różnymi  problemami.
Świadczona pomoc umożliwić ma prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych oraz znajdujących się w trudnym położeniu socjalnym. Doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej nakierowane będzie na pracę z rodziną i dzieckiem. Kadra winna posiadać kwalifikacje do prowadzenia efektywnej pracy socjalnej wzmacniającej rodzinę oraz kształtowanie postaw prowadzących do osiągania niezależności życiowej. Innym kierunkiem doskonalenia zawodowego musi być praca socjalna z dziećmi i młodzieżą ze środowisk ubogich, pozwalająca wykorzystać ich potencjał intelektualny.
Skutki destrukcji systemu społecznego koncentrują się szczególnie na młodym pokoleniu. Niezwykle istotnym zatem zadaniem jest doskonalenie umiejętności pracowników socjalnych w zakresie prowadzenie profilaktyki zdrowotnej, promocji zdrowego stylu życia oraz przygotowania młodego pokolenia do osiągania samodzielności życiowej.

Cel strategiczny II:  Doskonalenie umiejętności zawodowych kadr pomocy społecznej w zakresie prowadzenia pracy socjalnej z rodzinami i osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym oraz wykluczonymi.
Kształcenie w zakresie oddziaływania na grupy społeczne i środowiska zagrożone wykluczeniem społecznym bądź wykluczone.
Drugim priorytetem regionalnej polityki społecznej jest zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin ubogich, objętych bezrobociem oraz ich integracja ze społeczeństwem. Zakres wykluczenia, jego koszty społeczne i materialne są nie do udźwignięcia przez społeczeństwo. Dlatego też polityka społeczna służyć powinna zmniejszaniu tego zjawiska. W kontekście tej sytuacji szczególnej wagi nabiera prowadzenie skutecznej pracy socjalnej z osobami i grupami wykluczonymi (zagrożonymi wykluczeniem). Efektywne działania mogą być prowadzone tylko przez wysoko wykwalifikowane kadry pomocy społecznej, które dzięki nabytym umiejętnościom będą potrafiły identyfikować grupy wysokiego ryzyka, co pozwoli na prowadzenie efektywnych programów profilaktycznych.
Kwalifikacje powinny umożliwić kadrze budowę infrastruktury społecznej przeciwdziałającej wykluczeniu ze szczególnym uwzględnieniem różnych form zatrudnienia socjalnego.
W dalszym ciągu nie w pełni wykorzystywanym narzędziem w pracy z klientem jest kontrakt socjalny.  Umiejętność korzystania z tej formy aktywizowania osób wykluczonych powinna być doskonalona.  
Cel strategiczny III:  Doskonalenie systemu pomocy społecznej poprzez różnorodne formy edukacji i doskonalenia zawodowego kadr.
W związku ze zmianami demograficznymi powodującymi - na skutek zmniejszenia dzietności i odpływu młodych ludzi - starzenie się populacji regionu, ciężar prowadzenia usług opiekuńczych spoczywać będzie na instytucjach pomocy społecznej. W obliczu tych wyzwań szczególnego znaczenia nabiera doskonalenie sytemu wsparcia społecznego opartego na lokalnych programach i strategiach działania. Kadry pomocy społecznej powinny posiadać umiejętności analityczne, planistyczne, zdolność identyfikowania problemów społecznych w dalekim horyzoncie czasowym, a tym samym zdolność do budowania racjonalnego systemu wsparcia społecznego.  Istniejący system jest dobrą podstawą do wprowadzania nowych rozwiązań systemowych, aktywizujących klientów pomocy społecznej i zapewniających efektywne formy pomocy.Zrealizowaćte zamierzenia można tylko z udziałem wysoko wykwalifikowanych kadr pomocy społecznej, które świadczyć będą usługi opiekuńcze o wysokim standardzie. Zarówno prowadzenie placówek socjalnych wymagać będzie od kadr dużych umiejętności menadżerskich, jak i praca bezpośrednio z klientami (osobami starszymi, długotrwale chorymi, niepełnosprawnymi, z zaburzeniami psychicznymi) wymagać będzie wysokich kwalifikacji w zakresie pracy socjalnej. Istniejąca infrastruktura i zasoby kadrowe pozwolą na sprostanie wyzwaniom demograficznym – starzenie się populacji, jak i prowadzenie reintegracji i aktywizacji społecznej.
Wykazane w diagnozie przeciążenie zawodowe pracowników socjalnych (znacznie przekroczony limit mieszkańców na 1 pracownika) powoduje wypalenie zawodowe kadr, przejawiające się m.in. w obniżeniu jakości pracy socjalnej. W ramach doskonalenia kadr należy przeciwdziałać temu zjawisku, poprzez rozwijanie technik organizacji pracy, radzenia sobie ze stresem i obciążeniem zawodowym.

Cel strategiczny IV:  Kształtowanie postaw pracowników socjalnych pod kątem przestrzegania praw człowieka i tolerancji.
Doskonalenie umiejętności pozyskiwania partnerów do realizacji zadań.
Do prowadzenia skutecznej polityki społecznej konieczna jest mobilizacja lokalnych społeczności wokół problemów społecznych. Dla realizacji tego celu potrzebna jest edukacja kadry
w zakresie pozyskiwania partnerów, prowadzenie dialogu społecznego, rozwijania wolontariatu, co w konsekwencji oznacza wspieranie modelu społeczeństwa obywatelskiego tj. ponoszącego odpowiedzialność za osoby i grupy znajdujące się w trudnym położeniu.
Ubóstwo, choroba, niepełnosprawność, czyli zjawiska z którymi doczynienia mają kadry pomocy społecznej są często źródłem występowania dyskryminacji i nietolerancji. Stereotypizacja społeczna o której mowa jest przesłanką do występowania zjawiska wykluczenia społecznego, co w konsekwencji prowadzi do pogłębiania już istniejących problemów. Dla prowadzenia skutecznej polityki społecznej niezbędne jest więc kształcenie kadr w zakresie przestrzegania praw człowieka nabywanie przez nie technik i umiejętności  przeciwdziałania stereotypom społecznym.

Cel strategiczny V:  Stworzenie kompleksowego systemu kształcenia kadr pomocy społecznej w regionie w zakresie uzyskiwania stopni specjalizacji zawodowej.
Regionalny system kształcenia kadr pomocy społecznej nie stwarza możliwości uzyskania specjalizacji II stopnia z uwagi na brak uprawnionego podmiotu szkolącego.
W oparciu o możliwości dydaktyczne i naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego można stworzyć warunki do uzyskania tej kwalifikacji zawodowej. W prowadzonej polityce społecznej nacisk położono na pracę z grupami wykluczonymi (zagrożonymi wykluczeniem) czemu na przeszkodzie stoi brak kadr z takimi umiejętnościami i uprawnieniami.
Jak wynika z diagnozy, niepokojąco niski jest udział kadr z I stopniem specjalizacji w stosunku do ogółu kadr. Może to stwarzać  trudności z prowadzeniem efektywnej pracy socjalnej.   
Podnoszenie kwalifikacji kadry w tym zakresie, wymaga pozyskania zewnętrznych środków finansowych, ponieważ wysokie koszty nauki są główną przesłanką do rezygnacji z kształcenia.
W zamierzeniach, system pomocy społecznej powinien być efektywnie zarządzany.
W związku z tym kontynuacji wymaga kształcenie kadry w zakresie menadżerskim prowadzone przez Uniwersytet Zielonogórski.